(02.11.2021) Kabiliyetler farklı – Fıtrata uygun hareket etmek

[Webmaster]

 

Kabiliyetler farklı – Fıtrata uygun hareket etmek

Cenab-ı Allah herkese farklı yetenekler ve kabiliyetler vermiş. O kabiliyetlere göre sosyal hayatımız şekillenir. Herkesin mutlaka bir kabiliyeti vardır. O kabiliyetimizi keşfetmemiz gerekiyor.

Kabiliyetlerin ve potansiyellerin gelişmesi ise ortama bağlıdır. Örneğin bir tohumun gelişmesi için su ve ısı gerekir. Tohumun kendisinde gelişmesi için gerekli olan kapasite olsa da, su ve ısı olmadan geleşimez.

Dolayısıyla kabiliyeti olan kişilere gereken ortam ve şartları da sunmak gerekir. Bu nedenle yeteneklerimizin ve kabiliyetlerimizin çocuk yaşlarında velilerimiz tarafından keşfedilmesi ve teşvik edilmesi en ideal şekildir.

Aynı şekilde bir insanın kendi kapasitesinin sınırlarını bilmesi de önemli. Neyi yapabileceğini, neyi yapamayacağını, neyi yaptığı zaman başarılı olacağını, neyi yapmaya çalıştığı zaman altında ezileceğini bilmesi gerekir. Bu ise, ancak kendini iyi tanımakla olur.

Peygamber Efendimiz “Her çocuk fıtrat üzerine doğar“ diye buyuruyor. Kur´an-ı Kerim´de “(Resûlüm!) Sen yüzünü hanif olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allah’ın yaratışında değişme yoktur.“ (Kur´an, 30:30) ayetinde fıtratın varlığına vurgu yapılıyor.

İnsanın fıtratı değişmez. Fıtrat, mizaç ve huy dediklerimiz doğuştan Cenab-ı Allah tarafından her insana farklı verilmiştir. Dolayısıyla doğuştan olduğu için değişmesi de mümkün değildir. Bu hakikat atasözlerimize de yansımış: “Can çıkmayınca (çıkmadan) huy çıkmaz“ ve “Huylu huyundan vazgeçmez“. Bunu Peygamber Efendimiz de ifade eder: “Bir dağın yerinden ayrıldığını işitirseniz tasdik edin. Ama bir kişi huyunu değiştirmiştir derlerse tasdik etmeyin. Çünkü insanın yaratılışındaki huy devam eder.“ Örneğin çekingenlik fıtratınızda var ise ve bunu psikoterapilerle değiştirmeye çalışırsanız kimlik krizine girersiniz. Kişilik bozuklukları meydana gelebilir. Fakat çekingenlik fıtratınızdan değil de, bazı sebeplerden ve tecrübelerden dolayı sonradan kazanılmış ise değiştirmek mümkündür. Sonradan, eğitim ve tecrübe ile kazandıklarımıza karakter ve kişilik deriz. Bunlar değişebilir, bazıları çok kolay, bazıları çok zor. Peygamber Efendimiz de “Ahlakınızı güzelleştiriniz“ der.

Birçok fıtrata aykırı motivasyon ve nlp seminerlerinde bu hususlara dikkat edilmez. Her insan aynıymış gibi davranılır. Örneğin yukarıda bahsettiğimiz çekingenlik negatif olarak algılanır ve çok pahalı ve gereksiz seminerlerle yok etmeye çalışılır. “Haydi bağır, içindekini at. Haydi sen de yaparsın, bak, o da yapmış. Mutluluk başarılı olmakta. Başarılı olmak için içinden çıkman gerekiyor. Satıcıysan daha çok satman gerekiyor. Sat, sat, sat.” gibi düşünceler fıtratına uygun olmayan kişilere empoze etmeye çalışıldığında ters tepki yapar. Çünkü fıtrat, fıtri olmayan şeyi reddeder, atar. Kişi olmadığı bir kişi olmaya başlarsa, kimlik sorunları meydana gelir. Halbuki başarılı olmak kişiliğini değiştirmek, başkalarıyla kıyas veya başkalarının koyduğu hedeflere ulaşmakla olmaz. İnsan, kendi koyduğu hedeflerine, kendisi olarak ulaştığı zaman başarılı ve mutlu olur. Bunun için ise fıtratını değiştirmesine gerek yok.

İnsanların fıtratları farklı olduğu için, yaklaşımlarımız da farklı olmalı. Her insana aynı şekilde davranamayacağımızı, her insana aynı şakaları yapamayacağımızı günlük hayatımızda ve sosyal ilişkilerimizde zaten fark ederiz. Aynı şekilde psikoterapilerde de herkese aynı şekilde uygulanan bir terapi yoktur. Aynı rahatsızlığı hisseden farklı kişilere fıtratlarına uygun farklı terapiler uygulanır.

Bu hakikatten dolayı kişisel gelişim kitaplarının çoğunun okuyuculara bir faydası olmuyor. Genelde bir kişisel gelişim kitabı okuyan birisi, bir kaç ay sonra başka bir kişisel gelişim kitabı daha okuma ihtiyacı duyuyor. Çünkü bu tarz kitaplarda tavsiye edilenler genelde çok şahsi ve özel şeyler. Yani kitabı yazan kişi kendi hayatında yaşadığı, tutunduğu, başarı metodunu tarif ediyor. Fakat bu metot, başkasının fıtratına uymuyorsa netice vermez, çünkü bu metotlar bir geneli ifade etmiyor.

Bu hususu insanlara görev, vazife veya sorumluluk verirken de dikkat etmek gerekir. Kur´an´da da buna bir atıf var: “Herkes kendi yapısına uygun işler görür.“ (Kur´an, 17:84). Ata et, arslana ot verilmez; arslana et, ata ot verilir.

Peygamber Efendimiz de insanların fıtratına ve ihtiyaçlarına göre cevap verirmiş. Kendisine sorulan aynı sorulara farklı cevaplar vermiştir. Muhatabın şartlarına, fıtratına, durumuna göre cevap verirmiş. Ayrıca kimseye yapamayacağı bir işi vermemiştir. Hz. Enes, “On yıl boyunca bir kere zorlanacağım bir iş vermedi.“ diye anlatıyor Peygamberimizi. Peygamberimiz de bu konuya dikkat çekiyor: “Çocuklarınızdan, yapabilecekleri bir işi bekleyin, güç yetiremeyecekleri şeyi onlardan istemeyin, onları günah işlemeye mecbur etmeyin.”

Bir insanın fıtratı değişemeyeceğine göre, değiştirilmesi istenilen davranış şeklini farklı bir biçimde kullanmak lazım. Örneğin bir insan inatcıysa, inadı günah işlememekte kullanabilir. Bir insan celalliyse, Hz. Ömer müslüman olduktan sonra celalilini sadece zalimlere karşı kullandığı gibi kullanabilir. Yani davranışımızın yönüne değiştirebiliriz.

İnsan´ın kemale erme yolculuğunda küçük adımlar önemli. Yoksa bir insan kendisinde birden bire büyük değişiklikler yapmaya çalışırsa, bu ters teper ve kalıcı olmaz. Bu davranışlarımız için de geçerli. Davranışlarımızı da yavaş yavaş degiştirmeye çalışmamız gerekiyor.

Peygamberimizin dile getirdiği başka bir hakikati de unutmamak gerekir: “Her çocuk İslam fıtratı üzere doğar.“ Burada en az iki hakikat gizli. Birincisi, ergenlik çağına ermemiş tüm çocuklar müslümandır. İsimleri ne olursa olsun, din kardeşlerimizdir. İkincisi, herkesin fitratında İslam´ın verdiği ahlak anlayışı ve hatta iman esasları (örneğin Allah ve ahiret inancı) mevcut. İlerleyen yaşlarda anne-babanın eğitimi sonucunda bu anlayışlar degişse de, temelde vardır. Dolayısıyla her insana bu bakış açısıyla yaklaşmak gerekir.

Dr. Cemil Şahinöz, Öztürk Gazetesi, 02.11.2021